Aan het begin van de zeventiende eeuw was in Leiden de woningnood zo hoog dat in het middeleeuwse stadscentrum op elk perceel waar ook nog maar een klein beetje ruimte was, wel een extra (kamer)woning werd gerealiseerd. Funderingen van huisjes uit deze tijd zijn blootgelegd in 2015 en 2016, tijdens het slopen van bebouwing aan het Lakenplein. Het onderzoek dat hierop volgde, werpt voor het eerst licht op de archeologie van wevershuizen in textielstad Leiden.
Zeventiende-eeuwse fundamenten
In 1611 besloot het stadsbestuur de stad uit te breiden aan de noordkant. Bij deze stadsvergroting werden nogal wat kavels gesmaldeeld. Veel bouwkavels waren opgekocht door (kleine) speculanten, die – gebruik makend van de woningnood – in korte tijd kleine smalle huizen realiseerden en deze met veel winst verkochten. Wijs geworden door de stadsuitleg van 1611 werden bij de stadsuitleg van 1659 aan de oostkant van de stad de kavels zo strak bemeten dat er niets op kon worden gebouwd dan dat wat in het plan voorzien was. Smaldelen moet onmogelijk zijn geweest. Dat is althans de gangbare opvatting in de geschiedschrijving. Archeologisch was er van deze wijk tot voor kort nog nauwelijks iets bekend.
Leidse wevershuizen in seriebouw. Een materiële getuigenis van ‘projectontwikkeling’ in de Gouden Eeuw.
Archeologisch en bouwhistorisch onderzoek
In de twintigste eeuw waren nagenoeg alle oude zeventiende-eeuwse wevershuizen gesloopt, zonder dat er archeologisch en bouwhistorisch onderzoek aan te pas kwam. In 2015 en 2016 kwam er een herkansing. De bebouwing uit de jaren zeventig van de twintigste eeuw werd op drie locaties gesloopt en dit bood de gelegenheid voor IDDS Archeologie om een opgraving uit te voeren. Verrassend genoeg bleken de zeventiende-eeuwse fundamenten nog intact te zijn gebleven. De locatie Lakenplein, die verder in dit artikel centraal staat, bood het beste zicht op de bouwpraktijk in de zeventiende eeuw. Hier werden de fundamenten van in totaal 26 huizen blootgelegd. In hoeverre de stedenbouwkundige plannen wat betreft huizenbouw en afvalvoorzieningen die uit de historische bronnen tot in detail bekend zijn, ook in de praktijk uitgevoerd zijn, wordt in dit artikel nagegaan.
Lees het hele artikel:
Auteurs: Roos van Oosten, Yolande Meijer, Chrystel Brandenburgh en André van Noort.
Bron: Uitgeverij Matrijs – Archeologie in Nederland
