Na de sloop van de panden Haarlemmerstraat 109 – 111, is het nu tijd voor archeologisch onderzoek. De opgraving biedt een kans om meer te weten te komen over dit deel van de stad, met name over de ontwikkeling van het Maredorp en de stadsuitbreiding van Leiden rond 1350. Om winkelend publiek te informeren werd er op 22 oktober een open middag gehouden. IDDS bouwhistoricus Michel van Dam gaf samen met archeologe Marianne Rietkerk een toelichting aan de rand van de bouwput.
Mensen bewust laten worden van de historie
In de winkelstraat onderzoeken archeologen en bouwhistorici de aangetroffen funderingen, vloeren, waterkelders en beerputten. Het is daarom niet zo gek dat dit de nieuwsgierigheid van passerende mensen wekt. Dit was dan ook één van de redenen om een open middag te organiseren. Het onderliggende doel was om mensen bewust te maken dat Leiden veel ouder is dan wordt gedacht. In de grond bij de Haarlemmerstraat worden namelijk nog steeds resten gevonden uit de elfde en twaalfde eeuw.
Bouwhistorie en archeologie gecombineerd
Collega Michel van Dam was eerder betrokken bij het bouwhistorisch onderzoek van de panden aan de Haarlemmerstraat. De gebouwen zijn voor de ontmanteling van boven tot beneden onderzocht, gestript en ontpleisterd. Ook zijn de gebouwsporen ingemeten en gedocumenteerd. Een korte samenvatting van zijn werk is ook wel het laag voor laag ‘pellen’ van een gebouw. Bij archeologisch onderzoek gebeurt dit juist ondergronds. Met de resultaten uit beide onderzoeken kan het verhaal van een perceel in de loop der jaren worden verteld. Wat uniek is volgens Van Dam, zeker op deze schaal.
Geschiedenis van het Maredorp
De opgraving vindt plaats bij het vroegere Maredorp aan de noordelijke oever van de Rijn. De Haarlemmerstraat was van oorsprong een dijk die waarschijnlijk in de 12e eeuw is aangelegd. Uit historische bronnen is bekend dat Maredorp bij de stadsvergroting van 1346/1355 onderdeel ging uitmaken van de stad Leiden. De verwachting is dat er al een nederzetting aan de noordzijde van de Rijn aanwezig was. Echter zijn er weinig historische bronnen uit de beginperiode en weinig grootschalige archeologische onderzoeken uitgevoerd.
Eén van de archeologische vondsten: resten van een bierbrouwerij
Een voorbeeld van de tot nu toe gevonden resten zijn die van een bierbrouwerij. De locatie van deze vondst, aan de noordoever van de Rijn, was niet zo raar aangezien dit de ideale plek was voor een brouwerij. Het benodigde water werd op deze manier gemakkelijk uit de Rijn gehaald. Essentieel, aangezien mensen destijds veel bier dronken. De reden: het was schoner dan drinkwater en bevatte een laag alcoholpercentage. Bij de brouwerij waren ook andere vormen van nijverheid te vinden zoals een kuipenmakerij.
IDDS archeoloog Michel van Dam: ‘We weten dat hier rond 1200 al een nederzetting was. En die lag dus aan deze kant van het water, los van de stad Leiden. In de 14e eeuw is dat gebied bij de stad getrokken.’
Archeologisch onderzoek in fases
Het archeologisch onderzoek verloopt in fases. In de eerste fase wordt het muurwerk tot op ongeveer 1 meter onder het maaiveld onderzocht. Hierna maken de archeologen tijdelijk plaats voor de aannemer. Deze plaatst de damwanden voor de diepe bouwkuip die hier komt. In fase 2 vindt de opgraving tussen deze damwanden plaats, op 4 meter onder het maaiveld.
Verwachtingen van het archeologisch onderzoek
Bij een opgraving in 1985, op de plaats van de vestiging van C&A, werden resten van houten gebouwtjes gevonden uit de tweede helft van de dertiende eeuw. Deze dienden waarschijnlijk als bijgebouwtjes van een oorspronkelijke boerderij. Aan de noordzijde van de Rijn wordt een vergelijkbare ontwikkeling verwacht als aan de zuidzijde van de Rijn. Ook hier zal in de 13e eeuw landwinning hebben plaatsgevonden. Wanneer dat precies is gebeurd, is onbekend. Ook is niet bekend wanneer dit buitendijks gebied ten zuiden van de dijk is volgebouwd. De vraag is of de bebouwing hier vanaf het begin al een stedelijk karakter bezat of dat het vooral nog boerderijen waren.
IDDS als multidisciplinair adviesbureau
Wij zijn een landelijk opererend multidisciplinair ingenieurs- en adviesbureau. Samen met u gaan wij op zoek naar integrale en waardevolle oplossingen op het gebied van de ontwikkeling van locaties, zowel boven- als ondergronds. Heeft u vragen over ons werk aan de Haarlemmerstraat of wilt u meer weten over het bouwhistorisch- en archeologisch onderzoek? Neem dan contact op via het contactformulier of bel naar +31 (0)71 – 402 85 86
Bron: Erfgoed Leiden en Unity
