Artikel van Cobouw, gepubliceerd op 8 november 2023 en geschreven door Jan Smit.
Foto: IDDS
Wat kost dat eigenlijk, circulair slopen?
Minder CO2-uitstoot, minder gebruik van schaarse grondstoffen: de voordelen van circulair slopen (en oogsten) zijn evident. Maar wat kost dat nu, het ontmantelen van gebouwen met het oog op hergebruik?
Circulair slopen wint de laatste jaren flink aan populariteit. Volgens Veras, de branchevereniging voor sloopbedrijven in Nederland, is circulair slopen momenteel eerder regel dan uitzondering. Over harde cijfers beschikt de organisatie nog niet. Veras gaat eind dit jaar onderzoek doen om de trend cijfermatig te kunnen onderbouwen.
Wel zijn er indicaties. Zo deed sloopbedrijf GP Groot uit Noord-Holland, dat jaarlijks circa zeventig sloopprojecten uitvoert, onlangs in eigen huis onderzoek onder zijn klanten. Vroeg bij dit bedrijf drie jaar geleden bijna geen enkele opdrachtgever om circulair slopen, vorig jaar vormde het zo’n 40 procent van de aangenomen opdrachten.
Urban mining
Deze toenemende focus op urban mining, de internationale benaming voor circulair slopen, is goed te verklaren. Om de klimaatverandering een halt toe te roepen, moet de uitstoot van CO2 omlaag. De bouw is verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van de CO2-emissie. Wereldwijd gaat het om ongeveer 40 procent, blijkt onder meer uit rapportages van de VN. Vooral staal, beton en baksteen zijn ‘boosdoeners’. Daarnaast worden grondstoffen steeds schaarser.
Maar ook de kosten wegen mee. Wat voor prijskaartje hangt er nu aan circulair slopen? Is het duurder dan lineair slopen, de traditionele methode waarbij materialen eindigen als afval of worden gedowncycled en hergebruikt in laagwaardige toepassingen, bijvoorbeeld als bouwstof in de wegenbouw?
Om met het antwoord op die laatste vraag te beginnen: circulair slopen is niet duurder en duurt niet langer dan traditioneel slopen. Althans, dat claimt en garandeert New Horizon Urban Mining, het bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in het oogsten van waardevolle materialen en grondstoffen uit gebouwen om deze vervolgens een nieuwe bestemming te geven.
Waarde toevoegen
De onderneming is daar inmiddels behoorlijk bedreven in. Zo wordt oud beton niet langer vermalen tot granulaat maar wordt er cement, zand en grind uit teruggewonnen en gebruikt voor hoogwaardig nieuw beton. Ook knapt New Horizon gesloopte bouwdelen als kozijnen of hekwerken op om ze weer als nieuw in de markt te zetten.
Daartoe heeft het bedrijf inmiddels een groot ketennetwerk gecreëerd met onder meer architecten, ontwikkelaars en aannemers, zodat er snel een bestemming kan worden gevonden voor de geoogste materialen en grondstoffen.
Dat is arbeidsintensief werk, weet Alex Verkuijlen, directeur van het oogstbedrijf van New Horizon. “Je moet eerst goed inventariseren. Wat voor materialen en grondstoffen zitten er allemaal in een donorgebouw – een te slopen gebouw, red? Daar moet je afzet voor hebben. Je kunt wel zeggen: in deze te slopen woningen zitten honderd deuren. Die zien er nog prima uit en kunnen zo worden hergebruikt. Maar als deze deuren slechts 2,05 meter hoog zijn, houdt het op. Dan voldoe je niet meer aan het Bouwbesluit.”
Zijn materialen gekit, gelast, is alles in het werk gestort? Niet elk gebouw is even geschikt om te ontmantelen”
Voor New Horizon is circulair slopen dus per saldo winstgevend. Hoe is dat voor opdrachtgevers, de eigenaren van te slopen gebouwen? Daar valt generiek weinig zinnigs over te zeggen, aldus Verkuijlen. “Elk gebouw is uniek. Praat je over sociale huurwoningen: die zijn vaak aan het einde van hun Latijn. Die zijn soms al drie, vier keer gerenoveerd. Maar heb je een jong kantoor, daar zitten vaak nog zoveel bruikbaar onderdelen in, die kun je direct oogsten en hergebruiken.”
Toch kan ook de circulaire sloop van sociale huurwoningen voor een woningcorporatie uiteindelijk beter uitpakken dan slopen op de traditionele manier. Zo is New Horizon betrokken bij een project van woningcorporatie Rochdale in Zaandam waarbij 15 woningen worden gerenoveerd. De materialen en grondstoffen die hiervoor worden gebruikt komen allemaal uit 44 andere identieke huurwoningen van Rochdale die worden gesloopt. Voor de corporatie is dat volgens Verkuijlen ook financieel een voordelige deal.
Heeft Verkuijlen gelijk? Is circulair slopen niet duurder dan traditioneel slopen? Dat behoeft wel enige nuancering, vindt Bram Kroon. Hij is adviseur circulair bouwen en slopen bij IDDS Bouw- en Sloopmanagement, een bedrijf dat sloopprojecten begeleidt van begin tot eind.
Eén daarvan was de sloop van het provinciale kantoorgebouw Prinsenhof A van Provincie Gelderland, dat door de komst van het nieuwe Huis der Provincie overbodig was geworden. Dit gebouw is op zo’n duurzame, zorgvuldige manier uit elkaar gehaald dat liefst 92 procent van de materialen een tweede leven in de nieuwbouw heeft gekregen. Dit leverde de provincie in 2023 de Circulair Award op, de jaarlijks prijs voor innovatieve projecten en producten op circulair gebied.
“Systeemplafonds, metal studwanden, kabelgoten: die kun je vrij eenvoudig upcyclen en hergebruiken”
“Bij een gemiddeld kantoorpand pakt het positief uit,” beaamt Kroon. “Systeemplafonds, metal studwanden, kabelgoten: die kun je vrij eenvoudig upcyclen en hergebruiken. Betonnen casco’s één op één hergebruiken is lastiger. Beton, dat kun je recyclen. Maar met één op één hergebruik van bijvoorbeeld kanaalplaten wordt het ingewikkelder. Bij de Prinsenhof is dit gelukt. Maar dat vraagt wel inventiviteit, tijd en energie. We hebben hiervoor een nieuwe zaagtechniek gebruikt. En er is met drukbanken getest of ze nog aan alle eisen voldoen. Dan moet je ook nog eens alle neuzen dezelfde kant op zien te krijgen. Daardoor waren we nu zo’n 30 procent duurder uit dan bij traditioneel slopen. Dat kon hier omdat het een soort testcase was en om de circulaire economie verder aan te jagen.”
Circulair slopen lijkt dus niet per definitie goedkoper dan lineair slopen. Maar een ding staat voor Kroon en Verkuijlen als paal boven water: een hogere (milieu)belasting voor het gebruik van nieuwe primaire grondstoffen, komt de businesscase ten goede. Evenals strengere regelgeving rond afval en CO2-uitstoot en een verdere verlaging van de MPG-waarde in het Bouwbesluit. Wat deze milieuprestatieberekening betreft worden beide heren op hun wenken bediend.
