Door: Bart Mossel (Adviseur Ruimtelijke Ordening)
Op vrijdag 19 april is een delegatie van het team Ruimte en Ontwikkeling en Jillian, onze nieuwe ecoloog, onder heerlijke zomerse weeromstandigheden de Duin- en Bollenstreek ingegaan. Op uitnodiging van onze fysisch-geograaf en KNA-Prospector Antoine Wilbers gingen zij achter hun bureau vandaan ‘letterlijk’ het veld in om meer kennis op te doen over de ontstaanswijze van landschappen.
Doorsnede landschap Duin- en Bollenstreek
Het idee is ontstaan toen de afdeling Ruimte en Ontwikkeling op onderstaande doorsnede stuitten van het landschap van de Duin- en Bollenstreek. Antoine nodigde ons uit om achter het bureau vandaan te komen en de duinen in te gaan om de verschillende landschappen te bekijken.
De excursie begon op het Katwijkse strand. Vervolgens zijn we naar de oude vuilnisbelt gereden in Warmond, waar een uitzichtpunt is over het veengebied achter de strandwallen. Daarna zijn we over de N443 terug naar de kust gereden. Deze weg doorkruist de hele reeks strandwallen en strandvlaktes. De excursie eindigde bij Nieuw Leeuwenhorst. Hoewel het landschap op dit landgoed flink is aangepast, zijn hier nog elementen te zien van het oorspronkelijke landschap, zoals de oude duinen.
Strand, jonge duinen en initiële duinen
Tijdens een wandeling door de jonge duinen, over de duinreep, het strand en de brekerbank tot aan de kust, heeft Antoine verschillende kenmerken van het landschap besproken. Hierbij hebben we een duidelijk beeld gekregen van hoe het strand is opgebouwd. Doordat we op het strand waren tijdens laagwater, hebben we het strand op zijn breedst gezien. De jonge duinen zijn pas rond 1000 na Chr. ontstaan door kustafslag en bedekken de oudere afzettingen. De jonge duinen zijn ongeveer 20 tot 25 meter hoog en bestaan veelal uit paraboolduinen, waarbij het zand aan de windkant uit een gat wordt geblazen en er als een parabool omheen wordt afgezet. Op het strand hebben we een ondiepe boring gezet waarbij duidelijk schelpenlagen te zien waren. Kalkhoudende grond dus, niet onbelangrijk voor de bollenteelt. Bij het teruglopen zagen we lage, kleine duinen. Dit zijn initiële duinen. Zo zijn alle duinen ooit begonnen, vaak ontstaan achter een graspol. Ook qua dimensie (1 à 2 m boven maaiveld) zijn deze representatief voor de oude duinen die verder landinwaarts aanwezig zijn.
Het veengebied achter de strandwallen
Bij de oude vuilnisbelt aan de Menneweg in Warmond is een uitzichtpunt over de Kaag. Op deze locatie hebben we goed het landschap kunnen zien achter de strandwallen, het veengebied. Voor het ontstaan van de strandwallen lag op deze locatie een landschap dat sterk lijkt op de huidige Waddenzee. Met behulp van verschillende kaarten heeft Antoine de ontwikkeling van het landschap vanaf 5500 voor Chr. tot aan het huidige landschap toegelicht.
Een weg als doorsnede over de strandwallen
Via de N443 zijn we weer teruggereden naar de kust. Tijdens deze rit hebben we in een bijna rechte lijn de hele reeks aan strandwallen parallel aan de kustlijn doorkruist. Hierbij was duidelijk de inrichting te zien van de strandwallen en de strandvlaktes. Op de hoger gelegen strandwallen waren bossen (om het zand vast te houden) en aan de randen werden nederzettingen gevestigd. Veel van de strandwallen zijn wel 2 tot 2,5 m afgegraven voor de aanleg van wegen als de A4 en de A44 en voor stedelijke uitbreiding, bijvoorbeeld van Amsterdam. Door dit afgraven is het maaiveldniveau dichter bij het grondwaterniveau komen te liggen en kwam het kalkrijke oude strandzand tevoorschijn. Deze combinatie van humusarme grond, grondwaterstand van 0,5 m-mv en de kalkrijke grond maakt deze gronden zo geschikt voor bollenteelt. Door het afgraven is veel van het strandwallenlandschap verdwenen in de streek. Dat is goed te zien bij de Gooweg in de richting van Noordwijkerhout: de weg ligt namelijk op het oorspronkelijke maaiveld, terwijl langszij de gronden meer dan 2m zijn afgegraven.
Strandwal met oude duin
Het landgoed Nieuw Leeuwenhorst is aangelegd op een strandwal. Hoewel het landschap flink is aangepast tot een parklandschap, zijn er nog elementen aanwezig die wijzen op het oorspronkelijke landschap. Zo zijn er lage duinen te zien rond de spiegelvijver, dit zijn oude duinen. Helemaal in het noorden van het park keken we uit over bollengronden. Hier was duidelijk weer het niveauverschil ten opzichte van het afgegraven strandwallandschap te zien.
Kennis landschap van belang bij ruimtelijke ontwikkeling
Heeft u bij het lezen vragen gekregen over het bijzondere landschap van de Duin- en Bollenstreek of hoe deze kennis een rol speelt in onze begeleiding van ruimtelijke ontwikkelingen? Neem dan contact op met Jan Breukelman via jbreukelman@idds.nl.
