Tegen het einde van 2019 voerde IDDS een bouwhistorisch onderzoek uit naar Herengracht 64 te Leiden. Het pand maakt deel uit van de stadswijk die in 1659 werd aangelegd om de woningnood, als gevolg van de bloeiende textielindustrie, op te vangen. Het onderzoek leverde opmerkelijke vondsten op, zo was ook de mening van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken, die één van de vondsten benoemden tot vondst van de week.
Karakteristiek huis
Herengracht 64 is karakteristiek voor de huizen die hier werden gebouwd: een voorhuis, een achterhuis en een smal gangetje (het tussenlid) dat deze verbindt. Tussen het voor- en achterhuis is een klein plaatsje om de achterzijde van het voorhuis en de voorzijde van het achterhuis van daglicht te voorzien. Het voorhuis heeft een begane grond, een verdieping en een zolder.
1: De oorspronkelijke, zeventiende-eeuwe spiltrap op de verdieping.
De begane grond is ingedeeld met een voor- en achterkamer, van elkaar gescheiden door een wand met daarin de bedstede en de spiltrap. De achterkamer fungeert als verblijfsruimte en is voorzien van een stookplaats. Onder de bedstede is, zoals gebruikelijk, een kleine voorraadkelder aanwezig. Deze opzet en indeling paste men op grote schaal toe. Op de verdieping van Herengracht 64 bevindt zich ook in de kamer aan de voorzijde een stookplaats. Deze heeft een stookvloer van gele en groene tegeltjes (te zien op de uitgelichte foto bovenaan de blog). Wonder boven wonder blijft deze vloer in de eeuwen na de bouw bewaard.
In de achttiende eeuw wordt de geveltop gewijzigd, en in de negentiende eeuw is de begane grond aan de beurt. De entree wordt dan verplaatst naar de rechterzijde en achter de entree wordt een gang gemaakt. In deze periode is het ook mode een inrichting met kamer-en-suite te hebben. Voortvarend sloopt men de “ouderwetse” bedstedewand en vervangt men deze door een kozijn met schuifdeuren. De kelder onder de bedstede blijft behouden, maar wordt volgestort met puin. Bij het opentrekken van de vloer door de huidige eigenaren wordt de kelder weer ontdekt.
2: De gevel, het deel in het oranje kader dateert uit de achttiende eeuw, de begane grond (in het rode kader) werd in de negentiende eeuw vernieuwd.
Bouwhistorisch onderzoek
Bouwhistorisch onderzoek is het onderzoeken van gebouwen met als doel de bouwgeschiedenis te ontrafelen en het bepalen van de monumentale waarden die binnen het gebouw besloten liggen. Michel van Dam, gecertificeerd bouwhistoricus bij IDDS, brengt het leven van een gebouw in kaart. Het verhaal van de Herengracht 64 is daar een voorbeeld van.
Door: Michel van Dam, Bouwhistoricus bij IDDS.
